دياژنز: سنگ زايي

پس از انباشته شدن رسوب ها در محيط هاي رسوبي ممکن است فرايندهاي فيزيکي و شيميايي گوناگوني در آن ها رخ دهد که به سنگ شدن

آن ها بينجامد. به مجموعه ي فرايندهاي فيزکي و شيميايي که پس از رسوب گذاري و طي روند سنگ شدن رخ مي دهد، دياژنز يا سنگ زايي

مي گويند. عامل ها و فرايندهاي زير در روند سنگ زايي دخالت دارند:

۱) گرما. هر چه از سطح زمين به پايين برويم، گرما افزايش مي يابد. افزايش گرما بر سرعت واکنش هاي شيميايي مي افزايد و بيرون

رفتن آب و خشک شدن رسوب ها را ممکن مي سازد.

۲) فشار. وزن رسوب هاي بالايي فشاري پديد مي آورد که مهم ترين عمل فيزيکي در سخت شدن رسوب هاست. فشار روي رسوب هاي

لاي و رس بيش تر اثر مي گذارد. فشار در بيرون رفتن آب و خشک شدن رسوب ها نيز اثر دارد.

۳) از دست دادن آب. گرما و فشار برآمده از وزن لايه هاي بالايي باعث خشک شدن رسوب مي شود، اما از دست دادن آب در دماي

معمولي روي سطح زمين نيز رخ مي دهد.

۴) سيماني شدن. آب هاي زيرزميني هنگام جابه جا شدن از بين سوراخ ها و شکاف هاي ميان رسوب ها، مواد محلول در خود را به صورت

سيمان بين ذره هاي رسوبي جا مي گذارند که باعث به هم پيوستن آن ها مي شود. گاهي سيمان از خود رسوب ها فراهم مي شود.

۵) بلوري شدن دوباره. در اين فرايند يک کاني به حالت پايدارتري درمي آيد. براي نمونه، صدف جانداران دريايي به صورت آراگونيت است،

اما پس از مرگ جاندار به صورت کلسيت در مي آيد که پايدارتر است. در اين فرايند تغييري در ترکيب شيميايي کاني رخ نمي دهد، اما بلوري

شدن دوباره باعث پر شدن سوراخ ها و شکاف هاي خالي مي شود.

۶) واکنش هاي زيست شيمايي. در ژرفاي ۷۵ متري، هر گرم لجن کف دريا نزديک ۶۳ ميليون باکتري در خود دارد. اين باکتري ها در پديد آمدن

نفت، زغال سنگ و کاني هايي چون دولوميت پيريت نقش دارند. براي نمونه، باکتري هاي ناهوازي اکسيژن مورد نياز خود را از ترکيب هاي

را برجاي مي گذارند. FeS به دست مي آورند و مواد سختي مانند FeSO سخت نشده اي مانند ۴

۷) زمان. به تنهايي در سنگ شدن رسوب ها نقش ندارد، اما نقش عامل هاي ديگر طي زمان پر رنگ مي شود. براي نمونه، رسوب هاي نرم

گل سفيد اگر چند لحظه در فشار ۶۰۰۰ اتمسفر بمانند، تغيير چنداني پيدا نمي کنند، اما اگر براي ۱۷ سال در همين فشار بمانند، سنگ آهک

سختي مي شوند.

بافت سنگ هاي رسوبي ●

ازبافتسنگهايرسوبيميتوانچيزهاييدربارهيسرگذشتسنگرسوبي،ازجملهراهيکهطيکردهاستوچگونگيمحيطرسوبگذاري،برداشتکرد سهنوعبافتاصليرادرسنگهايرسوبيميتوانشناساييکرد بافتآواريودوبافتناآواريکهبلورينواسکلتيناميدهميشوند

۱ بافتآواري ازذرههايريزودرشتدرستشدهاست دراينبافتعلاوهبراندازهيذرهها،ميزانيکاندازهبودنذرهها،کهبهآنجورشدگيميگويند،نيزموردتوجهاست ازميزانجورشدگيميتواناطلاعاتيپيرامونفرايندرسوبگذاريومحيطرسوبگذاريبهدستآورد براينمونه،رسوبهايباديدارايجورشدگيخوبورسوبهاييخچاليدارايجورشدگياندکهستند ميزانگردشدگيذرههانيزمهماستکهبهسختيوجنسذرهها،ميزانبرخوردهاييکهذرههاباهمداشتهاند،درازيراهيکهطيشدهوانرژيجابهجاکننده،بستگيدارد

۲ بافتبلورين اينبافترادرسنگهايرسوبيشيمياييميتوانديد طيفرايندسنگزايي،موادمحلولدرآببهطورمستقيمبلوريميشونديادرپيبلوريشدندوباره،شبکهيبههمپيوستهايازبلورهايازپيشموجود،پديدميآيد بلورهاممکناستباچشمديدهشونددرشتبلور يابرايديدنآنهابهميکروسکوپنيازباشدريزبلور. اگربلورهايسنگازدواندازهيمتفاوتباشند،اصطلاحپورفيروبلاستيکرابرايآنبافتبهکارميبرند

۳ بافتاسکلتي اينبافتازگردهمآمدنبخشهايسختبدنبيمهرگاندرياييوپوششهايسيليسيياآهکيپلانکتونهابهوجودميآيد صدفهاوپوششهايسختپسازمرگجاندارانرويهمانباشتهميشوندوگاهيسيمانيآنهارابههمپيوندميدهد بافتسنگبهدستآمدهشبيهبافتآوارياست،اماذرههايسازندهيآنبخشهايسختجاندارناست

خانوادههايسنگهايرسوبي●

سنگهايرسوبيرادردوگروهسنگهايآواريناشيازفرسايشفيزيکي وناآواريناشيازفرسايششيمياييوزيستشيميايي جايميدهند سنگهايآواريرابرپايهياندازهيذرههادرچهارخانوادهيبزرگترازماسه،بهاندازهيماسه،بهاندازهيلايوکوچکترازلايطبقهبنديميکنند

۱ بزرگترازماسه ذرههايآناز۲ميليمتربزرگتراست